Czasopisma grup literackich dwudziestolecia

Rola czasopism:

- aktywne ośrodki nowatorskich tendencji literackich [dowiadujemy się, co nowego, jakie tendencje pojawiły się i są modne]

- informowanie o przemianach w Europie [gł. Wiadomości literackie]

- miejsce debiutów większości kluczowych twórców tej epoki.

Czasopisma grup literackich:

- cel: program, manifesty [w pierwszym numerze] + twórczość literacka

- mają promować działalność danej grupy;

- polemiki, które mają charakter między tekstowy;

EKSPRESJONISTYCZNE

„Zdrój”. Dwutygodnik Poświęcony Sztuce i Kulturze Umysłowej, 1917-22, Poznań

- Witold Hulewicz i Jerzy Hulewicz,

- Przybyszewski był tam istotny, publikował teksty o ekspresjonizmie, o Słowackim, o Królu-Duchu, staranna oprawa,

- Iwaszkiewicz, Wittlin;

- 1,5tys abonentów – w okresie szczytowym;

- ewoluowało, przechodziło etapy;

·         1 okres – różny kierunek” Berent, Przybyszewski, Kasprowicz – ludzie MP – do 1818\19 – do głosu dochodzą młodzi:

·         2 okres – Jan Stur, czasopismo ekspresjonistyczne,

o   zacieśnienie więzów z czasopismami niemieckimi, m.in. z „Die Action” i „Die sturm”<- odwaga, bo po wojnie nawiązują z Niemcami;

- młodzi twórcy i lit. powszechna” Tołstoj, Capek, Wiklin,

- coraz bardziej agresywne, elitarne, raziło czytelników i sponsorów, manifest Stura Czego chcemy?, Zenona Kosidowskiego Z zagadnień twórczości

- hymny Wittlina , praca Przybyszewskiego „Ekspresjonizm – Słowacki i Genesis z Ducha” – wydane w bibliotece zdroju;

„Ponowa”, Warszawa , 1920-21, 5 numerów

- al. do świeżego śniegu;

- Emil Zegadłowicz, Jan Nepomucen Miller;

- propaguje neoromantyzm, ludowość, antyurbanizm, prymitywizm; mitologia słowiańska, demonologia słowiańska

- Leśmian, Iłłakowiczówna, Irzykowski, kuzyn Leśmiana – Brzechwa,

„Czartak”, Wadowice 1922-28

- Zegadłowicz, Jan Nepomucen Miller

- poezja Leśmiana, proza Jana Wiktora,

- świetna oprawa graficzna i plastyczna, współpraca z malarzami i rzeźbiarzami;

- teksty literackie, dział sprawozdawczo-krytyczny

SKAMANDER

„Skamander”, 1920r

- nazwa od Akropolis Wyspiańskiego, rzeka opływająca Troję;

- 20-28, 35-39 – lata wydania, wyszły 62 numery;

- Juliusz Kaden-Bandrowski, Mieczysław Grydzewski, Wilam Horzyca, Iwaszkiewicz, Irzykowski, Lechoń, Słonimski, Tuwim, Wierzyński;

- patron grupy: L. Staff, przyjaciel części Skamandrytów,  krytycy, którzy bronią gazety: Horzyca, Zawodziński;  

- kto publikował? Wielka 5-tka + Iłłakowiczówna, Pawlikowska-Jasnorzewska, Ważyk Adam, Władysław Broniewski

- stała rubryką była „varia” – kronika literacka, kulturalna, były zaczepki, polemiki, kłótnie, wyszydzanie;  wprowadzono bujne życie poza czasopismem, występy, spotkania poetyckie, autorskie,

„Nowa sztuka”, 2 numery,

- idea: zjednoczyć w jednym czasopiśmie wszystkie grupy młodych; unifikacja nurtów, wydać czasopismo, w którym każdy – bez uwagi do upodobań – ma prawo głosu;

- Anatol Stern– futurysta

- Iwaszkiewicz – Skamander

- Peiper – awangarda krk

- Leon Chwistek – formista

„Maski”, 1918-19,

- pierwsze powojenne czasopismo z krk

- formiści

- malarze, poeci, graficy -> fantastyczna oprawa [por do chimery]

- sztuka przez wielkie SZ

- duży poziom literacki

- Leon Chwistek, Ignacy Witkiewicz, Tytus Czyżewski,

- różne gatunki literackie : poezja, proza Reymonta, artykuły Irzykowskiego -> gwarantem jakości było to, że to sztuka przez duże SZ

„Formiści”, - 1919-21

- Tytus Czyżewski, Konrad Winklerd, Bruno Jasieński, Młodożeniec, Anatol Stern;

FUTURYŚCI 

- nie wydawali swojego konkretnego periodyku, nie wiązali się z niczym, co miało ciągłość;

- wydawali jednodniówki, każdego dnia czasopismo pod innym tytułem;

- 1918 „Tak”, „Gga. Pierwszy polski almanach poezji futurystycznej. Dwumiesięcznik prymitywistów”1920; „Nieśmiertelny tom futuryz”, „Nuż w bżuhu. 2 jednodńuwka futurystuw”

- wprowadzają ortografię futurystów;

AWANGARDA

„Zwrotnica”, lata 22-23, 25-26;

- Peiper założył, główny autor, „papież awangardy”

- 1-sze 6 nr-ów wydaje Peiper w sojuszu z futurystami;

- Przyboś, Brzękowski i Kurek -> w drugiej serii,

- Peiper Punkt wyjścia, który przypomina manifesty futurysty-Marinettiego (masa, szybkość, wynalazczość, ścisła konstrukcja, ekonomia środków). – tłumaczy, na czym polega jego wersja awangardy;

- 6 numer – publikuje tekst, który uderza w futurystów;

- ukazuje się manifest „3xM: miasto, masa, maszyna” peiper;

- artykuł programowy – szkic Przybosia „Chamuły”

„Linia”, 1931-33

- po upadku Zwrotnicy, jej kontynuatorka

- redaktor i wydawca: jalu Kurek;

-  Przyboś, Brzękowski, ale też współpraca z Awangardą wileńską [Czesław Miłosz, Jerzy Zagórski], teksty Witkacego;

„Kwadryga” , lata 26-31 [czasy wielkiego kryzysu]

- Stefan Flukowski, Władysław Sebyła, Lucjan Szenwald, Mieczysław Bibrowski [artykuł programowy Bibrowskiego „Sztuka wojująca i tryumfująca”].

- w 1-szym okresie akceptuje poetykę awangardy, potem się oddala

- pismo antyskamandryckie, później anty-awangardowe

- problematyka literacka + problematyka społeczna [od czego Awangarda i Skamander uciekali] – problem biedy, nędzy, głodu, itp.;

REFLEKTOR

„Lucifer”

- pod patronatem „Reflektora” [lubelska grupa],  dwa numery

- 1-szy skonfiskowany [treści antykatolickie], 2-gi antyspołeczny i antyreligijny;

„Reflektor”

- pojawia się Czechowicz, debiutował tutaj; Przyboś, Ważyk, Anatol Stern,

„Żagary” : miesięcznik idącego Wilna poświęcony sztuce,  1931-1934

- pocz. Jako dodatek do dziennika „Słowo”, potem samodzielnie;

- redakcja Bujnicki, Zagórski,

- lewicowe pismo

- [jak kwadryga] literackość + społeczność + polityka

- ideolog : Czesław Miłosz

- poezja członków grupy; dominuje tonacja katastroficzna;

MAGAZYNY KULTURALNO – LITERCKIE

 Wiadomości literackie

- europejska kampania, przygotowana szczegółowo;

- 1924-39

- redaktor: Mieczysław Rydzewski [za co się wziął, zamieniał w złoto];

- stałe działy: literackie, kronika muzyczna, poetycka, swoje camera obscura

- skamandrycka i kultura francuska

- do 30-tego hołdowali polityce Piłsudskiego, potem stanęły w opozycji

- konkursy, numery specjalne [ok. 40], krytyka, tłumaczenia z innych języków [Joseph Conrad, Mae West, Anatole France, Dostojewski, Puszkin, itd.]

- ponad 800 numerów

- przestały wychodzić, bo wybuchła wojna, później reaktywowano poza granicami kraju, aż do lat 70-tych prowadził pt. „Wiadomości”;

- Boy-Żeleński [prowadzi tu kampanie, np. na rzecz kobiet, reformy prawa, antykościelna kampania],

- otwarcie na różnych autorów, Wańkowicz, Broniewski, Daszyński,  Strug, Schultz, Witkacy,

- Gałczyńskiego nie dopuszczono do pisania tutaj;

Czasopisma lit-naukowe, niektóre wydawane do dziś, „przegląd humanistyczny”, „pamiętnik literacki”, „ruch literacki”;